Թվում էր, թե ողջ աշխարհը կարդացել է իմ գրածը...

Սամվել Խալաթյան
Զրուցեց Անի Մաղաքյանը

Ծնվել է 1950թ-ին Ալթայի երկրամասի Տյագուն գյուղում: Վաղ մանկության տարիներն անցել են աքսորավայր հանդիսացող այդ երկրամասում, որտեղից գրողի ընտանիքը տեղափոխվել է Կիրովական (այժմ`Վանաձոր): ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ է, դրամատուրգ, երգիծաբան, Հայաստանի գրողների , թատերական գործիչների, ժուռնալիստների, նկարիչների միությունների և ժուռնալիստների միջազգային ֆեդերացիայի անդամ:
Երկար տարիներ աշխատել է որպես Վանաձորի և Լոռու մարզային պաշտոնաթերթերի խմբագիր: Հիմնադրել և խմբագրել է երգիծական «Եղինջ», «Խաթաբալա» հանդեսները: Հրատարակել է բանաստեղծությունների, վիպակների, մենագրությունների, պիեսների և երգիծանքների 32 ժողովածու:

Ա.Մ. – Գիտեմ, որ դպրոցական տարիքից եք տպագրվում, ինչպե՞ս սկսեցիք գրել և ե՞րբ հասկացաք, որ գրելը այն է, ինչով դուք միշտ եք ուզում զբաղվել:

Ս.Խ. – Ծաղկաբեր գյուղում մի ծեր հեքիաթասաց կար, մի անգամ մի շատ հետաքրքիր հեքիաթ պատմեց, ես էլ առանց երկար մտածելու, այդ հեքիաթը դարձրեցի պոեմ, ծրարով ժողկրթբաժին ուղարկեցի առանց իմանալու, թե մարդիկ ինչպես են տպագրվում: Շուտով ինձ կանչեցին իրենց մոտ: Մի քանի հարց տվեցին ու ետ ուղարկեցին տուն: Մի տեսակ անհանգստացա` կարո՞ղ է հանկարծ պատժեն ինձ, նման համարձակության համար: Մի քանի օր անց ինձ իր մոտ կանչեց դպրոցի տնօրենը և ժողկրթբաժնի կողմից գովասանագիր շնորհեց: Իհարկե տարիներ անց ես նորից կարդացի իմ գրած պոեմը և հիացա այդ մարդկանց մանկավարժական մոտեցման վրա, որովհետև եթե հիմա ինձ որևէ մեկը նման գործ տար, ես դժվար թե լավ բան ասեի, էլ ուր մնաց, թե գովասանագիր շնորհեի: Այդ դեպքը ինձ հուշեց, որ բառերն արժեք, կշիռ ունեն: Սկսեցի ավելի շատ կարդալ, տառերը գերող հատկություն ունեն և ես անհագ կարդում էի:

Ա.Մ.- Որտե՞ղ տպագրվեց Ձեր առաջին հոդվածը:

Ս.Խ.- Առաջին անգամ տպագրվեցի «Կայծ» թերթում, ինձ թվում էր, թե ողջ աշխարհը կարդացել է իմ գրածը: Զարմանում էի, որ փողոցով քայլելիս ինձ չեն ասում `էդ ինչ լավ էիր գրել (ժպտում է` Ա.Մ.): Այդպես մի քանի անգամ տպագրվեցի, մի օր էլ ինձ ասացին`կգաս, որ հոնորար ստանաս: Առաջին պահին մտածեցի գնամ հոնորար բառի բացատրությունն իմանամ, միգուցե էլի գովասանագիր են տալու, պարզվեց`ոչ, գումար է: Տարիներ անցան ես դարձա «Պիոներ կանչ» թերթի «Շավիղ» մանկապատանեկան բաժնի Վանաձորում թղթակցական կետի ղեկավար: Շատ էի երազում Ավանգարդում տպագրվել, դա էլ կատարվեց և այդպես շարունակ...Ամեն անգամ տպագրված հոդվածս տեսնելիս աշխարհը մի տեսակ սիրունանում էր...

Ա.Մ.- Գրում էիք, որովհետև ձեզ տպագրվելու միտքն էր դուր գալիս, թե՞ գրելն էր ձեր նպատակը:

Ս.Խ. – Գիտես, երբ սկսեցի լրագրող աշխատել տպագրվելը դարձավ աշխատանք և օրվա պահանջ, այդ տեսակետից ճակատագիրն ինձ երես տվեց. Ես չունեմ գործ, որը տպագրված չլինի... և գրելը և տպագրվելը դառնում են կենսաձև, այլևս առանց դրա չես կարող... ես հասա այն ամենին, ինչի մասին երազում էի, տպագրվեցի բոլոր թերթերում, որտեղ ուզում էի տպագրվել... և գիտես, մի քիչ էլ տխուր է, երբ մարդ հասնում է իր բոլոր ձգտումներին և այլևս չի լինում նման վառ նպատակ...

Ա.Մ. – Հիմա ինչի՞ եք ձգտում

Ս.Խ. – Հարցիդ, որպես դրմատուրգ կպատասխանեմ... Աբսուրդ դրաման, որպես ժանր նախկինում ինձ չէր հետաքրքրել, բայց վերջերս գրեցի նման մի գործ` «Գնացքի երկու տոմս», որն ստացավ «Շանթ» մրցանակ: Մարդկությունը տարբեր ուղղությունների է տուրք տվել՝ կլասիցիզմ, ռոմանտիզմ, ռեալիզմ, սիմվոլիզմ… Բայց հիմա գալիս է, եկել է մի այլ ժամանակ: Արվեստը ձգտում է խոսել Վերին զգացմունքների միջոցով: Ես չգիտեմ, թե ինչ ԻԶՄ կասեն դրան, թերևս դա անդրսահմանայինի մի նոր տարբերակ է, ես դա պարզ ու հասարակ անվանում եմ ,,խելքից դուրս,, , զուտ անանձնական վիճակ, և հիմա այդ խմորումների մեջ եմ՝ այդպիսի մի գործ ստեղծելու ճանապարհին:

Ա.Մ. - Դուք բազմաժանր գրող եք`բանաստեղծություններ, վիպակներ, պիեսներ, ո՞ր ժանրում եք ձեզ ավելի ազատ զգում:

Ս.Խ.- Երբ մի քիչ թախծոտ, մտածկոտ եմ լինում սկսում եմ բանաստեղծություններ գրել, բայց ես ինձ բանաստեղծ չեմ համարում, դրամատուրգիայով նույնպես սիրով եմ աշխատում, դա այնքան հեշտ է, երբ գտնում ես ճիշտ կերպարները նրանք սկսում են ապրել, քեզ մնում է միայն նրանց ետևից գնալ, հասցնել գրել, բայց ինձ համար ավելի հարազատ է երգիծանքը: Այսօր երգիծաբաններ քիչ ունենք: Այս ժանրը հայ գրականության մեջ թուլանում է, մինչդեռ սա շատ կարևոր և հետաքրքիր գրելաոճ է, մանավանդ, երբ հանրությունն ունի խնդիրներ:

Ա.Մ.- Ձեր գործերը տարբեր լեզուներով են թագմանվել, ո՞ր լեզվով եք ավելի լավ հնչում:

Ս.Խ. – Բանն այն է, որ երբ իմ մանկական պիեսներից երկուսը ԽՍՀՄ ազգային մանկական պիեսների մրցույթում արժանացան առաջին մրցանակի, դրանք թարգմանվեցին ԽՍՀՄ բոլոր լեզուներով և բեմադրվեցին տարբեր հանրապետություններում, կարգն էր այդպես: Բայց ես դրանք չեմ թվարկում, երբ խոսում եմ իմ թարգմանված գործերի մասին: Նշում եմ միայն այն թարգմանությունները, որոնք արվել են գնահատելով ինձ որպես հասուն գրողի և ոչ՝ որևէ մրցույթի հանձնաժողովի պարտադրմամբ: Բայց թե ինչպես են հնչում իմ գործերը այլ լեզուներով, ասենք `ռումիներեն, ես չգիտեմ, որովհետև այդ լեզուներին չեմ տիրապետում: Ինչպես Թումանյանն է ասել` թարգմանված գործը նկարած վարդ է՝ ապակու տակ դրված, ես համոզվեցի սրանում, երբ կարդացի Իսահակյանի բանաստեղծության ռուսերեն թարգմանությունը...

Ա.Մ.- Դուք մոտ 21 կոչում և մրցանակ ունեք, ո՞րն է ձեզ համար ամենաթանկը

Ս.Խ. – Ամեն մեկն իմ աշխատանքի գնահատականն է, չեմ կարող առանձնացնել, բայց շատ շոյված էի, երբ արժանացա ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչման, հատկապես կարևորում եմ այն, որովհետև ստացա Հայաստանի անկախության և իմ 60-ամյակի առթիվ: Ինձ համար առանձնակի է նաև Մկրտիչ Սարգսյանի անվան մրցանակը:

Ա.Մ. – Ձեր հեղինակած ավելի քան 20 պիես է բեմադրվել Հայաստանում և արտերկրում, ո՞ր ներկայացումն եք համարում ամենաստացվածը

Ս.Խ. – Բեմադրվածների մեջ շատ եմ հավանում «40 օր համբառնալուց առաջ» պիեսը, որը 11 բեմադրություն է ունեցել, թեև ինձ շատ է դուր եկել Վանաձորյան ներկայացումը և «Վերջի սկիզբը» մոնոդրաման, որը խաղաց Գուժ Մանուկյանը: Չբեմադրված գործերի մեջ շատ եմ կարևորում «Վերջին ծաղրածուն» պիեսը, որը ցավոք, դեռ չի գտել իր բեմադրիչին, մեր շատ հայտնի ռեժիսյորներից մեկը փորձեց բեմադրել, բայց մեկ շաբաթ անց իմ խնդրանքով հանվեց խաղացամկից:

Ա.Մ. – Միգուցե գործը շատ եք սիրում, դրա համար շատ բծախնդրորեն եք մոտենում բեմադրությանը

Ս.Խ.- Պարզապես այդ գործը ստեղծվեց մեծ կրքով և շնչով, այդ գործով ես ճանաչվեցի որպես Եվրոպայի այդ տարվա վեց լավագույն դրամատուրգներից մեկը, այդ գործը թարգամնվեց պարսկերեն, անգլերեն, ռումիներեն, ռուսերեն … Ուրեմն ինչ-որ լավ բան իսկապես կա այդ աշխատանքի մեջ, բայց նրանք, ովքեր ցանկություն են հայտնում բեմադրել դա և զրուցում են ինձ հետ, մի տեսակ պարզունակ մոտեցումներ ունեն, որն իմ սրտով չէ:

Ա.Մ. – Ձեր «Կեսօրյա ստվերներ» վիպակի հիման վրա, հիմա հեռուստասերիալ է նկարահանվում «Անցյալի ստվերներ» վերնագրով: Ինչպե՞ս կգնահատեք այդ աշխատանքը:

Ս.Խ. – Ես սերիալներ չեմ սիրում, բայց այս անգամ համաձայնեցի, որ իմ գործի հիման վրա սերիալ նկարահանվի, միգուցե նաև նրանից էր, որ «Կեսօրյա ստվերներ»-ը երբեք լուրջ գործ չեմ համարել, այն իրապես սերիալային էր:

Ա.Մ.- Բայց բազմաթիվ սյուժետային փոփոխություններ են կատարվել, դրանց ինչպե՞ս եք վերաբերվում

Ս.Խ. - (Ծիծաղում է Ա.Մ.) Անի ջան, իմ վիպակը այդ սերիալում վաղուց ավարտվել է, բայց դեռ նկարահանում են, նոր կերպարներ կան, նոր իրադարձություններ... Այդ մասին ես վաղօրոք գիտեի, ուստի խնդրել եմ իմ անունը նշել վերջում և գրել, որ հեռուստասերիալը նկարահանվել է իմ ստեղծագործության մոտիվներով և ոչ սյուժեով:

Ա.Մ. – Դուք քիչ եք գրում ձեր մանկությունից, ինչպես «Բերիա» պատմվածքում եք նշել «վերհուշերը ծանր ապրումներ են ծնում», այնուամենայնիվ «Շուշա ծաղիկ» պատմվածքում մեծ անկեղծություն կա, ինչպե՞ս ձեզ տրվեց այդ անկեղծությունը...

Ս.Խ. – Եվ «Բերիա», և «Շուշա ծաղիկ» վավերագրություններում, որոնք իրենց խորը դրամատիզմով կարելի է պատմվածք համարել, բացառապես իրական անցքեր են՝ առանց հնարանքների: Աքսորավայրում իմ և ընտանիքիս անցկացրած մի քանի տարիները ինձ համար ծանր է հիշելը: (Հուզվում է, դժվարանում է խոսել, մի քանի վայրկյան փորձում է զսպել հուզմունքը, վառում է ծխախոտը Ա.Մ.)... ինձ համար իսկապես դժվար է: Ես ինձ ստիպելով պիես եմ սկսել «Պետհամարանիշ» վերնագրով, որով ուզում եմ իմ պարտքը տալ այդ մարդկանց... Ես ծանրությամբ եմ վերհիշում, թեև անկախ ինձանից` վաղ մանկության այդ տարիները շատ ամուր են դաջված հիշողությանս մեջ...

Տպագրվել է TV ԱԼԻՔ շաբաթաթերթում