Կայծոռիկ

Կայծոռիկները լույսի հատիկներ են մթության մեջ, շատ մոտ թվացող աստղեր, որոնց բռնում էի, պահում ձեռքերիս մեջ ու մի աչքով թաքուն նայում, որ տեսնեմ ձեռքերիս մեջ նույնքան վառ լույս կտան, թե ոչ և լույսը քիչ-քիչ խավարում էր: Նրանց լուսավորողն ավելի շատ իրենց թռիչքն էր, ազատությունը: Այդ ազատ թռիչքի հմայքն ավելի վառ էր քան իրականում նրանցից արձակվող լույսը:

Մութը լույսի թեթևությամբ փռվում է տանիքների վրա: Ես քիչ-քիչ արագացնում եմ քայլերս՝ հիշելով կայծոռիկներով լուսավորվող արահետը, նայելով մայթերի վրա կռացած լապտերներին:

Յասամանի մեծ ծառը, որի շուրջ երեկոյան հավաքվում էին տնեցիք ու սպասում բացականերին, կտրեցին: Բակում խնձորենի կար, յասամանի ծառի ճյուղերը խանգարում էի դրան աճել ու պապս ընտրեց բերքատուն: Խնձորենին մի քանի տարի անց չորացավ: Անմեկնելի է բնությունը, երևի չորացավ, որովհետև կյանքում ամեն ինչ պետք է իր զույգն ունենա: Մենք այդպես ենք սովոր և ոչինչ մեզ չի փոխի:

Քաղաքում շոգ է: Արդեն ուշ է մթնում և շոգը երկարում է ակամա: Լապտերների լույսից ավելի է խեղդվում օդը և գիշերները դառնում են անտանելի: Արդեն տանը, ես հագնում եմ ծաղկած բալենու նկարով խալաթս և հերթական անգամ թերթում եմ հին ալբոմս, որպեսզի երբեք ոչինչ չմոռանամ: Երևի հեռանալիս պետք է բոլոր ալբոմները թողնել հայրական տանը, առհասարակ չպետք է վերցնել ոչինչ այն տանից, որտեղ անցել է մանկությունդ: Յուրաքանչյուր իր ամուր կպած է այն տանը, որտեղ իրեն սիրել են, որտեղ ինքը օգտակար է եղել:

Պապաս ասում էր, որ կայծոռիկները ցերեկը նույնպես թռչում են մեր շուրջ, բայց արևի լույսը շատ վառ է և դրա համար իրենց արձակած լույսը մենք չենք տեսնում:

<<Իսկ ինչ, եթե ցերեկը լուսավոր է, որովհետև կայծոռիկները թռչում են և ոչ ոք դա չի հասկանում...>>՝ մտածում էի ես: Ես ամեն օր անցնում եմ նույն խանութների և մրգերի ու բանջարեղենի տաղավարերի կողքով, ամեն օր գնում եմ հաց նույն խանութից և ամեն օր բարևում եմ բակում նստած պառավներին և համոզված եմ, որ դա ոչ ոք չի նկատում և եթե մի օր ես որոշեմ և դադարեմ անել այն ինչ անում եմ հիմա ամեն բացվող օր, ոչ ոք չի նկատի իմ բացակայությունը և աշխարհում ոչինչ չի փոխվի: Այդպես բնության մեջ ամեն ինչ պետք է իր զույգն ունենա, նույնիսկ մարդը, որպեսզի բազմապատկվի և նկատելի դառնա իր գոյությունը:

Գյուղում էլ ոչ ոք կայծոռիկներ չի տեսնում: Ասում են՝ վերացել են: Խավարը դրանց էլ է իրենով արել ու հաստատ ինչ-որ տեղ լույսի մեջ թռչում են արդեն հասարակ միջատներ, որոնց լույսն արդեն անիմաստ է:

Ես չգիտեմ իմ մենակությունն է նախընտրելի, թե մարդկանցով ու իրադարձություններով լի տունը, որտեղ անգամ սրճեփն է պատմություններ պատմում: Ես գիտեմ միայն, որ ոչ ոք չի վախենում միայնակ առավոտներից և կեսօրներից, բոլորը վախենում են միայնակ երեկոներից, որովհետև օրվա այդ ժամին բոլորը դառնում են մի քիչ սենտիմենտալ, մի քիչ տարբեր: Բայց ազատությունը միայնակ երեկոների գինն ունի:

Գիշերը նորից անձրև կգա, առավոտյան անձրևի ձայնը կլսվի խոնավ ասֆալտից: Տոթը թույլ չի տա տրվել վերհուշերին, մենակությունը կդառնա պատիժ այնքան ժամանակ, որքան օդը կանգնած կլինի անշարժ: Քամու հետ իրենք իրենց մեջ հաշտություն գտած հիշողությունները բույրեր կբերեն յասամանի ու ծաղկած բալենիների: Ես արդեն ինձ ու անցյալս վերագտած կշնչեմ նորից: Աննկատելի արագ է գալիս այն ժամանակը, երբ բառերը իրենց իսկական նշանակությունն են ստանում, ինչպես տասնութ տարեկանում անցյալը բառ էր ընդամենը, իսկ հիմա մի ողջ պատմություն: Այդպես որևէ հասարակ իր, գրիչ, կամ մատանի յուրահատուկ նշանակություն է ստանում, երբ մի քանի վայրկյանով հայտնվում է կարևոր մեկի ձեռքերում: Դու չես դադարում կրել այդ մատանին և չես դադարում գրել այդ գրիչով և խմել սուրճ այդ բաժակով և անվերջ նայել այն պատուհանից, որից ինքն է նայել, անվերջ տեսնելու այն պատկերը, որը ինքն է տարել իր աչքերի մեջ: Մենակությունն այդպես տեղ-տեղ ընդհատվում է մթությունը կիսող կայծոռիկների նման:

Հ.Գ. Ինձ թվում է, թե ինչ-որ մեկը մեկ աչքով նայում է իր ամուր փակած ափերի մեջ, որտեղ ես խավարել եմ արդեն: Ինձ թափահարում է, փորձում լույս ստանալ, արթնացնել, բայց խավարած լույսը էլ երբեք առաջվանը չի լինում, ես դա գիտեմ, որովհետև երբ կայծոռիկին բաց էի թողնում նա էլ լույս չէր արձակում:

Անի Մաղաքյան